Herstel belemmering conform BPS-model

Om te verklaren waarom klachten soms niet (of niet goed) herstellen kunnen we ook kijken naar de omstandigheden waaronder klachten wel goed herstellen. Met andere woorden, wanneer is ons lichaam gezond? Het biopsychosociaal (BPS) model geeft inzicht in welke factoren er mee kunnen spelen bij het (niet) herstellen van klachten. Ontdek waarom sommige klachten (langer) blijven.

Wat is gezondheid?

Als ons lichaam gezond is dan heeft het een sterk herstellend vermogen. Beter gezegd een sterk regenererend vermogen (regenereren = vernieuwen). Het lichaam is onder gezonde omstandigheden namelijk steeds bezig met zichzelf te vernieuwen door beschadigde of verouderde cellen te vervangen door nieuwe, jonge cellen. Een goede gezondheid leidt dus in eerste instantie tot minder beschadiging en als er beschadigingen zijn helpt het bij een goed herstel. In feite is ons herstellend vermogen eigenlijk wat gezondheid inhoud.

Even uitzoomen

Onze gezondheid is niet alleen afhankelijk van hoe gezond u bent geboren (welke genen u heeft meegekregen), maar het is ook afhankelijk van onder welke omstandigheden u heeft kunnen opgroeien en hoe (on)gezond uw omgeving is. Het is dus ook niet alleen afhankelijk van u als individu, maar ook van de interactie tussen u en uw omgeving. Als bijvoorbeeld door uw omgeving van u wordt verwacht dat u 60 uur moet werken en daardoor te weinig tijd overhoudt voor ontspanning, dan kan dat al snel of na een tijdje ten koste gaan van uw gezondheid. Het is goed om uit dit voorbeeld ook op te merken dat uw eigen persoonlijke keuzes van grote invloed zijn op uw gezondheid.

Aanhoudende klachten, of beter gezegd het niet herstellen van klachten ontstaan dus door verschillende factoren, waaronder: genetische aanleg, de ‘programmering’ tijdens het opgroeien, uw omgeving en uw persoonlijke keuzes.

Goed is om te benadrukken dat u zelf een grote invloed heeft op uw eigen gezondheid, ondanks ongezonde factoren vanuit uw omgeving of uit uw verleden. Om meer inzicht te krijgen in de samenloop van factoren van gezondheid (en dus herstelvermogen) is het biopsychosociaal model opgesteld.

Het biopsychosociaal model

Het biopsychosociaal model is een uitbreiding van een medisch model over het menselijk functioneren, waarin niet alleen aandacht is voor biomedische aspecten, maar ook voor psychologische en sociale factoren die mede bepalend zijn voor ziekte en het genezingsproces. Door breder te kijken dan de klacht zelf kunnen we ontdekken hoe en waarom een klacht ontstaat en waarom er vervolgens geen natuurlijk herstel optreed.

Navolgend wordt aan de hand van verschillende voorbeelden uitgelegd hoe omstandigheden vanuit verschillende kanten (biologisch, psychologisch, sociaal) ervoor kunnen zorgen dat er geen herstel, herstelvertraging of blijvende beschadiging optreed.

Biologische factoren

Aanleg, erfelijkheid, stress bij moeder tijdens zwangerschap, lichamelijke ziekten, voeding, algehele conditie. Er zijn biologische factoren die een rol van betekenis spelen bij het houden of verergeren van klachten.

• Voorbeeld 1: iemand met suikerziekte heeft vertraagde wondgenezing waardoor klachten langer kunnen blijven bestaan na een beschadiging.
• Voorbeeld 2: iemand waarbij een aantal rugwervels operatief zijn vastgezet zal een hogere belasting hebben op de naastgelegen wervels, waardoor deze ook overbelast kunnen raken.
• Voorbeeld 3: een sporter die ondanks signalen van overtraining door blijft gaan zal niet meer normaal herstellen van de beschadigingen die worden opgelopen in het uitvoeren van de sport.

Psychologische factoren

Perfectionisme, onzekerheid, behoefte aan bevestiging van buitenaf, kortom iemands persoonlijkheid. Hoe iemand is (zijn karakter) en omgaat met de klachten (coping) kan bepalend zijn voor het in stand houden van klachten.

• Voorbeeld 4: iemand heeft rugpijn en is bang om de rug te bewegen omdat hij denkt dat dat schadelijk is. Het gevolg is echter dat de rug minder belastbaar kan worden, waardoor de persoon juist kwetsbaarder wordt en sneller klachten zal ontwikkelen.
• Voorbeeld 5: iemand met veel pijn zal proberen de pijn te vermijden door anders te gaan bewegen (ander gedrag aan te nemen). Het oorspronkelijke probleem raakt op de achtergrond en wordt niet opgelost. Hoe langer deze aanpassingen er zijn, hoe meer dit nieuwe patroon verankerd wordt in de persoon zelf en hoe moeilijker het wordt om dit terug te draaien.
• Voorbeeld 6: langdurige klachten kunnen ook leiden tot een gelatenheid of machteloosheid waardoor er geen initiatieven meer zijn om de situatie te veranderen.
• Voorbeeld 7: uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat personen met een sterk perfectionistische instelling en erg gevoelig zijn voor stresssituaties gemakkelijker chronische klachten ontwikkelen dan anderen.

Sociale factoren

Moeilijkheden op het werk, emotionele verwaarlozing tijdens de jeugd, conflicten met anderen, eenzaamheid enzovoorts. De totale context waarin de persoon zich bevindt kan een onderhoudende factor voor de klachten zijn.

• Voorbeeld 8: als iemand door de klachten langdurig niet meer kan deelnemen aan sociale activiteiten zoals werk, sport of bijeenkomsten, dan komt hij meer op zichzelf te staan. Hierdoor is er minder afleiding, minder vervulling van behoeftes (dus meer stress) en minder prikkels om actief te blijven.
• Voorbeeld 9: op zoek naar verbetering kan de persoon van therapeut naar therapeut lopen, waarbij verschillende verklaringen voor de klachten passeren, er veel gesleuteld wordt aan het lijf en er veel extra onderzoek wordt verricht. De aandacht kan dan teveel op de klachten zelf en een lichamelijke oorzaak komen te liggen (zie je wel, er wordt toch wat gevonden …).

Pijngeheugen

Elke ervaring van een persoon wordt op een bepaalde manier opgeslagen in ons onbewuste geheugen. Dit is wat anders dan bewuste herinneringen. Ook het ervaren van doorgemaakte pijn wordt opgeslagen. Wanneer iets in het heden of in de te verwachten toekomst herinnert aan deze doorgemaakte pijn, dan kan dat weer opnieuw gevoeld worden. De activiteit van dit deel van het geheugen kan sterker worden wanneer vaker dezelfde pijn ervaren is, of als dat langer duurt zoals bij chronische pijn. Wanneer ‘pijn’ prikkels vaker en langduriger ontvangen worden, dan worden de hersencircuits voor pijngewaarwording en pijnbeleving sterker geactiveerd, waardoor het lijkt alsof de pijn een eigen leven gaat leiden. Een vorm van overgevoeligheid ontstaat. De hersenen veranderen door langdurige pijn.

Sensitisatie

Behalve dat de hersenen veranderen bij doorgemaakte pijn, verandert ook het zenuwstelsel in het ruggenmerg bij voortdurende prikkeling. De zenuwcellen die de (pijn) prikkels ontvangen worden gevoeliger wanneer de prikkels heftiger, vaker en langduriger binnenkomen. Hierdoor kan een normale prikkel uiteindelijk een pijnlijke ervaring worden. Het ruggenmerg verandert door langdurige pijn.

Het zal duidelijk zijn dat de aanpak bij chronische pijnklachten complex kan zijn. Lang niet voor alle bovengenoemde processen zijn oplossingen bekend. De aanpak van chronische klachten vraagt vaak een multidisciplinair aanpak vanwege de veelheid van factoren die een rol speelt. Dat wil zeggen dat verschillende hulpverleners kunnen worden ingeschakeld zoals revalidatiearts, ergonoom, fysiotherapeut, psycholoog, maatschappelijk werker, enzovoorts. Kanjer Fysiotherapie biedt Chronische pijn therapie aan om te werken aan het herstel van langdurige klachten.